Svjetski dan prevencije samoubistava obilježava se svake godine 10. septembra kako bi se podigla svijest o temi samoubistva i radnjama koje se mogu poduzeti kako bi se ove tragedije spriječile na globalnom nivou. Međunarodno udruženje za prevenciju samoubistava (IASP) 2003. godine je sa Svjetskom zdravstvenom organizacijom (WHO) i Svjetskom federacijom za mentalno zdravlje (WFMH) iniciralo obilježavanje prvog Svjetskog dana prevencije samoubistava. Od tada su im se u ovom poduhvatu pridružile mnoge zemlje širom svijeta, a 2011. godine oko 40 zemalja je održalo događaje u cilju podizanja svijesti povodom ovog dana i problema.
Prema prikupljanim podacima o izvršenim samoubistvima koje je obavila SZO, blizu 800,000 ljudi svake godine umre zbog samoubistva, što pretočeno na drugi način znači da se svakih 40 sekundi neko ubije, a ne računajući na barem 20 miliona pokušaja samoubistva. U Evropi godišnje oko 43.000 ljudi izvrši samoubistvo, a više od 700.000 to pokuša. Međutim, svođenje ovih tragedija u statistiku ne znači da postoje utvrđeni uzroci ili stereotipi koji se na njih mogu primijeniti.
Samoubistvo je multidimenzionalni fenomen iza koga se kriju tragični trenuci životnih kriza. Ono ima dugotrajne posljedice na porodicu, zajednicu i čitave zemlje. Postoji nekoliko istodobnih ili usklađenih elemenata koje konačno dovode do samoubistva. Često kombinacija genetskih, psiholoških, socijalnih, kulturnih i drugih faktora rizika, uz dostupnost sredstava kojima se realizuje čin samoubistva, koji se dodatno kombinuju sa iskustvom gubitka i traume, može uzrokovati osjećaj praznine u životima ljudi, i to ne samo onima koji sebi oduzimaju život, već i osobama oko njih. Samoubistvo je kao svako nasilje, „zarazno“, i činjenica je da je svakim samoubistvom na neki način pogođeno oko 135 ljudi na posredan ili nposredan način.
Bez obzira na neposredni uzrok, okidač ili pokretač koji dovodi do samoubistva, zanemarivanje svih višestranih uzročnih utjecaja i faktora je pogrešno predstavljanje patnje tolikog broja ljudi. Upravo je ta heterogenost najveći izazov u prevenciji samoubistava.
U Federaciji BiH godišnje na 100.000 stanovnika oko 7 izvrši samoubistvo što je znatno manje u odnosu na zemlje u okruženju. 2019 je u Federaciji BIH 165 registrovanih samoubistava, i to 120 muškaraca i 45 žena. Najzastupljenija dobna skzupina je osoba straijih od 15 godina, ali je više od trećine svih realizovanih samoubistava 33% osoba starijih od 65 godina. Statistike ukazuju na rastući trend zastupljenosti ove dobne skupine u ostvarenim suicidima. (uporedba 2014 godine -27%, 2019 godine -33%. Ukupno je na teritoriji Federacije bilo 168 (2014 g) odnosno 165 samoubistava 2019.) Također, u Federaciji BIH bilježimo i laganu spolnu promjenu povećanja samoubistava među ženama, u komparaciji ove dvije godine- 26% :28%.
Trenutna pandemija COVID-19 stvorila je svjetsko okruženje koje je štetno za mentalno zdravlje, pati ne samo zbog opasnosti od do sada nepoznatog virusa, jer je praćeno i izolacijom koja je došla s mjesecima socijalnog udaljavanja i silnim stresom koji prati sve tokove života ljudi širom svijeta, već je pandemija posljedično je rezultirala padom ekonomije.
Nezaposlenost se smatra glavnim faktorom rizika za samoubistvo, a prethodna istraživanja sugeriraju da je porast nezaposlenosti za jedan procenat povezan sa porastom stope samoubistava od 0,99%. Da stvar bude gora, kako se širi zabrinutost za COVID-19, razni medijski izvori navode i povećanje prodaje oružja što je posebno zabrinjavajuće, s obzirom na to da pristup vatrenim oružjem u domaćinstvu povećava šanse za izvršeno samoubojstvo više od tri puta. (podaci zemalja u kojima je lagalna prodaja oružja).
Postvirusne depresije su opisana stanja i nakon drugih infektivnim oboljenja, no stigma i nedostupnost psihosocijalne i društvene podrške su dodatni faktori tokom pandemije koje pored navedenih usložnjavaju mentalno zdravlje, a čije ćemo posljedice i reperkusije na pojavu samoubistava sagledavati tek u narednom vremenskom periodu.
Obilježavanje Svjetskog dana prevencije samoubistava želi se naglasiti da svaki pojedinac može raditi na prevenciji samoubistva. Svaki član društva igra važnu ulogu- empatijskim stavom, započinjanjem razgovora, brigom o drugome, prepoznavajući upozoravajuće znake samoubistva.
Možda najvažnije, čak i najjednostavnije geste suosjećanja mogu pomoći u spašavanju nečijeg života!
Reference:
- https://www.msn.com/en-in/news/world/world-suicide-prevention-day-2020-significance-of-suicide-prevention-during-a-global-pandemic/ar-BB18QaDz pristup 09. septembra 2020
- http://www.who.int/ [pristup 10. septembra 2020].
- Izvještaj o mortalitetu Federacije Bosne i Hercegovine, Federalni zavod za statistiku 2019
- Current and Future Challenges in the Delivery of Mental Healthcare during COVID-19 June 2020 SN Comprehensive Clinical Medicine [pristup 10. septembra 2020].
